Inleiding
De nieuwe opgaven in het sociaal domein bieden kansen voor een effectieve aanpak van de sociale vraagstukken in de stad. Almelo kan inwoners met vragen over participatie, zorg en ondersteuning daadwerkelijk beter helpen. Dat is belangrijk, want juist in Almelo verkeren schrijnend veel inwoners langdurig in een positie van achterstand. Er is een ingrijpende omslag in de aanpak nodig, samen met inwoners en met partners, om die verbetering te realiseren. Het gaat om inzet op preventie en op een methodiek die patronen van overerfelijkheid van armoede en inactiviteit kan doorbreken. Als we die omslag niet maken dreigt een ‘cirkel van achteruitgang’: de kosten van zorg nemen toe en de ruimte om inwoners te ondersteunen wordt kleiner.
We hebben onderzoek gedaan naar de doorontwikkeling van de toegang tot het sociaal domein. De toegang is voor inwoners en voor de gemeente van groot belang. Dat is de plek waar inwoners met vragen komen en waar met hen een plan wordt gemaakt. Daar worden de (nieuwe) ondersteuningsplannen gemaakt, die aansluiten op eigen kracht. Dat is ook de plek waar wordt bepaald welke uitgaven er nodig zijn voor de zorg of ondersteuning. De toegang is het begin van het werkproces in het sociaal domein. Daar ligt dus ook de basis voor sturing en ontwikkeling van het hele sociaal domein.
Bij de overdracht van de nieuwe taken in 2015 is door bestuurders en leidinggevenden bewust gekozen voor een gefaseerde aanpak van de vernieuwing. De inschatting in die periode was dat het niet haalbaar zou zijn om in één keer het hele sociaal domein te kantelen. De invoering van veel nieuwe taken, nieuwe vormen van samenwerking en een complexe reorganisatie tegelijk zou teveel risico’s opleveren voor de kwaliteit van de dienstverlening aan de inwoners.
De gekozen route van zorgvuldigheid en fasering heeft ook nadelen. We zien in de afgelopen periode vooral een oriëntatie op onderdelen van het sociaal domein en minder op het gehele veranderproces. Zo is de organisatie van de toegang versnipperd. Maar ook de bezuinigingsdiscussie is in feite gevoerd zonder overall aanpak. Dat leidt tot voorstellen die binnen de kaders blijven, die de transformatie beperkt ondersteunen en tot extra risico’s leiden.
Na de eerste fase waarin overdracht en praktische uitvoering van de invulling van de nieuwe taken is nu het moment voor de kanteling. De aanpak van geleidelijkheid is niet meer effectief. Het is tijd voor een radicale aanpak waarin we ruimte nemen om de veranderingen in te vullen, ook door instituties en oude orde en zuinigheid heen. Dit is een ingrijpende en risicovolle strategie. We moeten dan ook op zoek naar alle kwaliteit en competenties die nodig zijn. Het is van belang focus aan te brengen en keuzen te maken. Dit vraagt een andere insteek van de organisatie maar zeker ook van wethouders, college en de raad.

Dit leidt tot de volgende koers:

1. We brengen samenhang in de dienstverlening voor onze inwoners door de huidige loketten voor de toegang te bundelen in één nieuwe organisatie voor de toegang tot zorg en ondersteuning. Die nieuwe toegang biedt mogelijkheden om eenduidig te sturen op de vernieuwing en op de kwaliteit van de dienstverlening. Er ontstaat zo meer ruimte voor de professionals om hun nieuwe werkwijze met inwoners in te vullen. Zo kunnen we de omslag versnellen. In de wijkteams is systematisch gewerkt aan de ontwikkeling van een nieuwe werkwijze. Die aanpak die biedt een stevige inhoudelijke basis voor de doorontwikkeling.
2. We intensiveren de samenwerking met partners, zoals werkgevers, maatschappelijke organisaties, huisartsen, en het zorgkantoor. Zo benutten we de bestaande kracht in de stad.
3. We gaan de preventieve basisvoorzieningen voor onze inwoners verder ontwikkelen. We werken door aan basisvoorzieningen in de schulddienstverlening , de informatie-en adviesfunctie, en de dagbesteding, waar mogelijk in de wijk. We zetten intensiever in op een aanpak om inwoners zonder werk actief of aan het werk te krijgen.

Wat willen we bereiken?
Sociaal- economische omstandigheden – het wel of niet hebben van werk, het hebben van schulden – is van enorme invloed is op de gezondheid van mensen en de zorg die ze nodig hebben. Daarnaast heeft de economie en de samenleving baat bij een gezonde, zelfredzame beroepsbevolking. Het gericht transformeren van werk en zorg gaan daarom hand in hand en zijn belangrijke aanvullende strategieën om de hoofdopgaven transformatie werk en zorg te realiseren.

Almelo is in 2015 gestart met het uitvoeren van de transformatie werk en zorg. In de eerste fase (2015 – 2016) is daarbij de meeste aandacht uitgegaan naar het invoeren en uitvoeren van de nieuwe taken. In die eerste jaren bleek dat veel organisaties en aanbieders nog werkten met dezelfde diensten en aanpakken. Vanaf 2017 is de tweede fase gestart waar de focus ligt op de vernieuwing van de aanpak en het daadwerkelijk realiseren van een meer integrale uitvoering en preventieve aanpak.

We willen bereiken:

• Actieve deelname aan de samenleving vergroten
• Zelfredzaamheid van inwoners vergroten en de afhankelijkheid van de overheid verminderen

Wat gaan we in 2018 doen?
Bij de perspectiefnota 2017 is als opmaat naar deze begroting besloten om een routekaart aan de raad aan te bieden (voor 1 januari 2018) die aangeeft hoe via de transformatie van werk en zorg een neergaande kostenlijn gerealiseerd kan worden. De maatregelen uit deze begroting worden in de routekaart verder uitgewerkt en aangescherpt. Wat wij in ieder geval gaan doen:

• Wij gaan taken in het sociaal domein meer in samenhang uitvoeren. Dat betekent meer geïntegreerde wijkteams (jeugd, volwassenen, werk en inkomen, schuldhulpverlening, welzijn) en het anders organiseren van de toegang. Ook is het nodig om budgetten meer te stroomlijnen en samen te voegen om zo per gezin / ondersteuner de beste keuzes te kunnen maken en echt preventief te kunnen werken;
• We lokken nieuwe vormen van zorg en innovaties uit. Wij geven prioriteit aan het verder uitbouwen van succesvolle interventies. We werken mogelijkheden voor verdere vernieuwing van preventie en gebruik van voorliggende voorzieningen concreet uit. Wij gaan na hoe wij regie/eigenaarschap over de te verbeteren situatie van hulpverlening (systeemwereld) kunnen verschuiven naar alle betrokken samen (leefwereld). Het helpt daarbij als wij bij mensen die zelf de problemen ervaren nagaan waar zij tegenaan lopen en waar zij behoefte aan hebben;
• Wij versterken de sturing in het sociale domein. We brengen scherper in beeld welke resultaten we willen bereiken. Wij zorgen voor adequate monitoring om zo te kunnen anticiperen op ontwikkelingen en na te gaan of het ingezette beleid ook echt werkt. Concreet zal de transformatieopgave werk en zorg geëvalueerd worden waar het gaat om effectiviteit.